Απόφαση 270/2022 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΕΣΡ - 24η Ιανουαρίου 2023

Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 6.6.2022 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόν το μέλος Βασίλειος Καραποστόλης, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.

Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη μη τήρηση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας από τον ραδιοφωνικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο «ΡΑΔΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 94,5» Νομού Θεσσαλονίκης, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία «ΡΑΔΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Α.Ε.» αναφορικά με: α) τις δυσμενείς διακρίσεις προσώπων λόγω γενετήσιου προσανατολισμού και σωματικών χαρακτηριστικών και β) την υποβάθμιση της ποιοτικής στάθμης προγράμματος, κατά τη διάρκεια της εκπομπής με παρουσιαστή τον Ελευθέριο Μαρόγλου που μεταδόθηκε στις 14.5.2018.

Για τον έλεγχο σχηματίστηκε ο φάκελος με αριθμό 265/26.7.2018, ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Αικατερίνη Κοντοπούλου και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Ρέα Λαμπροπούλου. Η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 517/ΕΣ/17.5.2019 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης. Στη συνέχεια, η Ειδική Επιστήμων υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 295/ΕΣ/31.3.2020 νομική της εισήγηση.

Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας, παρέστη ο Ελευθέριος Μαρόγλου, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του σταθμού, καθώς και η πληρεξούσια δικηγόρος Μεταξία-Ευαγγελία Ιωαννίδη.

Ερωτηθέντες από τον Πρόεδρο, οι Εκπρόσωποι δήλωσαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 22.6.2022, ώρα 14.00, και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου ΕΣΡ 3918/20.6.2022 υπόμνημα.

Την 20.12.2022 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόν το μέλος Γεώργιος Πλειός, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως.

Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση τον απόντα κατά την συζήτηση Βασίλειο Καραποστόλη αναγιγνώσκοντας την έγγραφη εισήγηση, το υπόμνημα της εγκαλουμένης και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού άκουσε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου:

ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:

Ι. Νομικό Μέρος

1.    Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Ανεξάρτητη Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περιπτώσεις παραβάσεων. «Ο άμεσος έλεγχος του κράτους.,.έχει ως σκοπό... την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και νεότητας».

2.    To άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος καθιερώνει ως πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας τον σεβασμό και την προστασία της αξίας του ανθρώπου.

3.    Κατά το άρθρο 106 παρ. 2 του Συντάγματος: «Η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας».

4.    Κατά το άρθρο 21 παρ. 1 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης(που έχει νομική ισχύ επί τη βάσει της Συνθήκης της Λισαβόνας, άρ. 6 της ΣΕΕ): «Απαγορεύεται κάθε διάκριση ιδίως λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού».

5.    Το άρθρο 2 του Ν. 2462/1997 (που κυρώνει Το Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα) ορίζει: «Τα συμβαλλόμενα κράτη στο παρόν Σύμφωνο αναλαμβάνουν την υποχρέωση να σέβονται και να εγγυώνται σε όλα τα άτομα που βρίσκονται στην επικράτεια τους και υπάγονται στη δικαιοδοσία τους τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στο παρόν Σύμφωνο, χωρίς καμία διάκριση ιδίως φυλής, χρώματος, γένους, γλώσσας, θρησκεύματος, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης, περιουσίας, γέννησης ή κάθε άλλης κατάστασης».

6.    Σύμφωνα με το άρθρο 14 της ΕΣΔΑ(Ν.Δ. 53/1974): «Η χρήσις των αναγνωριζομένων εν τη παρούση συμβάσει δικαιωμάτων και ελευθεριών δέον να εξασφαλισθεί ασχέτως διακρίσεως φύλου, φυλής, χρώματος, γλώσσης, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, εθνικής ή κοινωνικής προελεύσεως, συμμετοχής εις εθνικήν μειονότητα, περιουσίας, γεννήσεως ή άλλης καταστάσεως».

7.    Στο άρθρο 7 παρ. 1 εδ. α' του Π.Δ. 109/2010 ορίζεται: «Οι πάροχοι υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων οφείλουν να λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα, ώστε οι παρεχόμενες από αυτούς υπηρεσίες να μην προκαλούν μίσος λόγω φυλής, φύλου, θρησκείας, πεποιθήσεων, εθνικότητας, αναπηρίας, ηλικίας και σεξουαλικού προσανατολισμού».

8.    Κατά το άρθρο 1 του Ν. 927/1979 (όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 1 του Ν. 4285/2014) που αφορά έμμεσα τους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς βάσει του άρθρου 4 παρ. 1 του Ν. 2328/1995: «Όποιος με πρόθεση, δημόσια, προφορικά ή δια του τύπου, μέσω του διαδικτύου ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο ή τρόπο, υποκινεί, προκαλεί, διεγείρει ή προτρέπει σε πράξεις ή ενέργειες που μπορούν να προκαλέσουν διακρίσεις, μίσος ή βία κατά προσώπου ή ομάδας προσώπων που προσδιορίζονται με βάση τη φυλή, το χρώμα, τη θρησκεία, τις γενεαλογικές καταβολές, την εθνική ή εθνοτική καταγωγή, το σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα φύλου ή την αναπηρία κατά τρόπο που εκθέτει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη ή ενέχει απειλή για τη ζωή, την ελευθερία ή τη σωματική ακεραιότητα των ως άνω προσώπων, τιμωρείται με φυλάκιση τριών(3) μηνών έως τριών(3) ετών και με χρηματική ποινή πέντε έως είκοσι χιλιάδων(5.000-20.000)ευρώ».

9.    Κατά το στοιχείο β' της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000: «Το Ε.Σ.Ρ. ελέγχει την τήρηση των όρων και προϋποθέσεων και των εν γένει κανόνων και αρχών που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία για τη νόμιμη, διαφανή και ποιοτική λειτουργία των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων».

10.    Ο Ν. 2328/1995 στο άρθρο 1 παρ. 1 εδ. γ' ορίζει ότι: «Οι σταθμοί στους οποίους χορηγούνται οι άδειες υποχρεούνται να μεριμνούν για την ποιότητα του προγράμματος...».

11.    Κατά το Ν. 3592/2007 άρθρο 1 παρ. 1: «Σκοπός των διατάξεων του παρόντος νόμου είναι. η ποιοτική στάθμη των προγραμμάτων.».

12.    Στο άρθρο 2 παρ. 3 εδ. β' του Ν. 4173/2013 (που τροποποιήθηκε με το Ν. 4324/29.4.2015 που επανιδρύει την ΕΡΤ και ισχύει και για την ιδιωτική τηλεόραση κατ' εφαρμογή του άρθρου 3 παρ. 1α του Ν. 2328/1995) ορίζεται ότι: «Οι οπτικοακουστικές υπηρεσίες που παρέχει η Ε.Ρ.Τ. Α.Ε. πρέπει να ανταποκρίνονται στην ποιοτική στάθμη που επιβάλλουν η κοινωνική αποστολή και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και να σέβονται ιδίως την αξία του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας».

13.    Ο Κανονισμός 2/1991 του Ε.Σ.Ρ. περί ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων (ο οποίος, σύμφωνα με το πρακτικό συνεδριάσεως και γνωμοδότηση του Συμβουλίου Επικρατείας με αριθμό 49/2003, καταργείται μόνο κατά το μέρος που αφορά σε ειδησεογραφικές και ενημερωτικές εκπομπές, ενώ κατά το μέρος που αφορά στα λοιπά ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα διατηρείται σε ισχύ μέχρι την έκδοση του σχετικού κώδικα δεοντολογίας και ο οποίος -Κανονισμός 2/1991- εφαρμόζεται στην προκειμένη περίπτωση γιατί η εκπομπή έφερε ψυχαγωγικό χαρακτήρα) στο άρθρο 2 παρ. 1 ορίζει: «Οι ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές πρέπει να εξασφαλίζουν την ποιοτική στάθμη που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοτηλεοράσεως και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας».

Από το συνδυασμό των ως άνω διατάξεων συνάγονται τα ακόλουθα:

α) Η ισότητα ενώπιον του νόμου και η προστασία όλων των ατόμων έναντι των διακρίσεων αποτελεί οικουμενικό δικαίωμα αναγνωρισμένο από την διεθνή, ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία. Στο ευρωπαϊκό δίκαιο προβλέπονται απαγορεύσεις για δυσμενείς διακρίσεις για διάφορους λόγους, όπως ενδεικτικά η φυλή, το φύλο, η θρησκεία, οι πεποιθήσεις, η εθνικότητα, η αναπηρία, η ηλικία, ο σεξουαλικός προσανατολισμός. Η ΕΣΔΑ στο άρθρο 14 και ο νόμος 2462/1997 στο άρθρο 2 παραθέτοντας τους λόγους που αποτελούν δυσμενή διάκριση, ορίζουν και «κάθε άλλη κατάσταση» επιτρέποντας ένα περιθώριο επέκτασης της προστασίας για λόγους πέραν των ήδη αναγραφομένων.
Η ευρωπαϊκή νομική παράδοση, δίνοντας μεγάλη βαρύτητα στην αξία του προσώπου, θεωρεί ότι η ρατσιστική ρητορική δεν αποτελεί έκφραση γνώμης καθώς δεν προσβάλλει απλώς την κρατούσα κοινωνική ηθική αλλά τα θεμέλια της ανθρώπινης αξίας. «Με το ρατσιστικό λόγο διακυβεύεται η οικουμενικότητα της ανθρώπινης αξίας και όχι τα επικρατούντα αλλά και δεκτικά μεταβολής μέσα στο χρόνο κοινωνικά ήθη. Το αντικείμενο προσβολής είναι όψεις της ανθρώπινης αξίας που εκφεύγουν της εξουσίας του εκάστοτε θύματος, όπως η φυλή, το έθνος ή η γενετήσια ταυτότητα του. Δεν θίγεται η κοινωνική υπόληψη ή η τιμή συγκεκριμένων προσώπων, αλλά τραυματίζεται υπερατομικά η κανονιστική θωράκιση της υπαρξιακής ασφάλειας του προσώπου που μια δημοκρατική έννομη τάξη οφείλει να προστατεύει κατ' εξοχήν...» (Χάρης Παπαχαραλάμπους: «Νομοθετώντας για το μίσος. Το παράδειγμα του αντιρατσιστικού Ν. 4285/2014», Νομικό Βήμα, τ. 64, Φεβρουάριος 2016, σελ. 209 επόμ.). Ως προς το φραστικό μίσος μπορεί να λεχθεί ότι δεν απαιτείται να επήλθαν συνεπεία του λόγου αυτού περαιτέρω βλαπτικές πράξεις(τότε θα είχαμε ήδη έγκλημα μίσους), αλλά αρκεί να επέφερε ο λόγος αυτός στο θύμα ή σε άλλα πιθανά θύματα μια σιωπή, μια αυτολογοκρισία ή ένα αυτοπεριορισμό σε μη αντίδραση λόγω φόβου ή αίσθησης απειλής, χωρίς αυτή η αποποίηση δικαιωμάτων να γίνεται με την πραγματική συναίνεση τους. Πρόκειται για το αποτέλεσμα επιβολής σιγής στην έκφραση ή άσκηση δικαιωμάτων που επιφέρει ο ρατσιστικός λόγος, που υπονομεύει εκ βάθρων την ισότητα μεταξύ των προσώπων την οποία προϋποθέτει ένας διάλογος που προστατεύεται από το Σύνταγμα. «Στο βαθμό που ο μισαλλόδοξος λόγος συνεπάγεται εξ ορισμού διακρίσεις σε βάρος ομάδων που προσδιορίζονται με βάση τη φυλή, το χρώμα, το σεξουαλικό προσανατολισμό κ.λ.π., η απαγόρευση του αποσκοπεί στην προστασία ευάλωτων και μη προνομιούχων ομάδων απέναντι σε τέτοιες διακρίσεις και υπό αυτή την έννοια αποτελεί μέσο για την προαγωγή τόσο της ουσιαστικής ισότητας όσο και της διαφορετικότητας» (Α. Χουλιάρας «Η ποινικοποίηση του μισαλλόδοξου λόγου στο φιλελεύθερο και δημοκρατικό κράτος δικαίου: η ελληνική περίπτωση», Νομικό Βήμα, τ. 65, Ιούνιος 2017). Επίσης κατά τον καθηγητή Α. Μάνεση «ρατσισμός είναι η εναντίωση προς κάθε είδους και μορφής ιδιαιτερότητα..., κάνει την αξιολόγηση με βάση το “δικό μας” σε αντιδιαστολή με το “άλλο”. Άλλον δε θεωρεί ο ρατσισμός όποιον αποκλίνει από τη δεδομένη ταυτότητα, την κατεστημένη πλειονότητα, την κρατούσα κανονικότητα: το ξένο, τον αλλοδαπό, τον μετανάστη, τον μαύρο, τον ομοφυλόφιλο, τον αλλόθρησκο, τον τσιγγάνο.... Τον Άλλον, τον διαφορετικό, ο ρατσισμός όχι απλώς δεν τον ανέχεται, αλλά τον δαιμονοποιεί... ». Στην υπόθεση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Vejdeland κατά Σουηδίας με αρ. προσφ. 1813/2007 (ημερ. δημοσίευσης 9.2.2012) εξετάσθηκε η καταδίκη των προσφευγόντων για τη διανομή σε σχολείο φυλλαδίων με περιεχόμενο το οποίο θεωρήθηκε προσβλητικό για τους ομοφυλόφιλους. Οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι δεν είχαν την πρόθεση να εκφράσουν περιφρόνηση για τους ομοφυλόφιλους ως ομάδα και δήλωσαν ότι ο σκοπός της δραστηριότητας τους ήταν να ξεκινήσει μια συζήτηση σχετικά με την έλλειψη αντικειμενικότητας στην εκπαίδευση στα σουηδικά σχολεία. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι αυτές οι δηλώσεις, ακόμα κι αν δεν καλούν ευθέως σε πράξεις μίσους, συνιστούν σοβαρούς και επιβλαβείς ισχυρισμούς, ενώ έλαβε υπόψη ότι απευθύνονταν σε νέους ανθρώπους οι οποίοι δεν είχαν το περιθώριο να μη διαβάσουν τα φυλλάδια, καθώς οι προσφεύγοντες τα είχαν τοποθετήσει στα ερμάρια του σχολείου. Το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι η διάκριση με βάση το σεξουαλικό προσανατολισμό είναι εξίσου σοβαρή με τις διακρίσεις με βάση τη φυλή, την καταγωγή ή το χρώμα. Επομένως, η καταδίκη των προσφευγόντων ήταν συμβατή με την ΕΣΔΑ και αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία για την προστασία της υπόληψης και των δικαιωμάτων των τρίτων (Λ.Α. Σισιλιάνος: «Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου», Νομική Βιβλιοθήκη, 2013, σελ. 417).  Στην απόφαση Bayev κατά Ρωσίας της 20.6.2017(αρ. προσφ. 67667/2009, 44092/2012 και 56717/2012) το Δικαστήριο θεωρεί ότι η ομοφοβία είναι ασυμβίβαστη με τις αξίες της ισότητας, τον πλουραλισμό και την ανοχή μιας δημοκρατικής κοινωνίας (Νομικό Βήμα, τ. 66, τεύχος 7, Σεπτέμβριος 2018).

β) Οι αόριστες νομικές έννοιες έχουν αξιολογικό περιεχόμενο που χαρακτηρίζεται από έντονη διάπλαση, άπτεται συνήθως κοινωνικών στοιχείων και αξιών καθώς και ηθικών αρχών και δομών, ενδύονται όμως νομικό μανδύα και εντάσσονται στο θετό δίκαιο. Έτσι η κρίση για την υπαγωγή ή μη περιστατικών σε διάταξη εμπεριέχουσα αόριστη νομική έννοια είναι κρίση νομική, υπαγόμενη σε αναιρετικό έλεγχο. Λόγω της ανάγκης ερμηνείας των αόριστων νομικών εννοιών, το δίκαιο, de lege lata, χρήζει εξατομίκευσης και προσαρμογής σε κάθε εξεταζόμενη περίπτωση, σε κάθε χρονική περίοδο, σε κάθε επικράτεια όπου δύναται τυχόν να εφαρμοσθεί.
Στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο, η αόριστη έννοια της ποιότητας συνδέεται με την ιδιότητα που αντιστοιχεί σε ορισμένους κανόνες, οι οποίοι συνάγονται από συστήματα αξιών (πρβλ. ΣτΕ 4417/2014, 4870/2014, 4815/2014, 335/2017, 503/2016, 535/2018, 610/2018). Η ποιοτική στάθμη των ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών διασφαλίζεται όταν η θεματική, η διάρθρωση και ο τρόπος παρουσίασης των πληροφοριών, ειδήσεων, απόψεων, πνευματικών δημιουργημάτων και διαφημιστικών μηνυμάτων που περιέχονται σε αυτά συμπλέουν με τις αρχές της πλουραλιστικής, αντικειμενικής, έντιμης και ισότιμης ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, υπό το πρίσμα του σεβασμού στην αξία του ανθρώπου, της προστασίας των ανηλίκων και της προστασίας των καταναλωτών. Η ποιοτική στάθμη μπορεί να εξειδικευθεί με βάση τα δεδομένα της κοινής πείρας και τους κανόνες της λογικής (ΣτΕ 4043/2012). Το ΕΣΡ προβαίνει σε αξιολόγηση του περιεχομένου συγκεκριμένης εκπομπής και σε πραγματολογική εξειδίκευση της αόριστης αξιολογικής έννοιας «ποιοτική στάθμη» ή «ποιότητα τηλεοπτικού προγράμματος» (ΣτΕ 901/2015). Η διαπίστωση από το ΕΣΡ της συνδρομής των προϋποθέσεων εφαρμογής της έννοιας της ποιότητας ελέγχεται δικαστικώς (ενδεικτικά ΣτΕ 3487/2017, 3815/2014, 4532/2014, 335/2013, 1984/2013).

ΙΙ. Πραγματικό Μέρος

Από τα έγγραφα του φακέλου, την ακρόαση της επίμαχης ροής προγράμματος από την Ολομέλεια και τους ισχυρισμούς της εγκαλούμενης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:

Στην εκπομπή της 14.5.2018 που μεταδόθηκε από τον ραδιοφωνικό σταθμό Ράδιο Θεσσαλονίκη FM 94,5 από ώρα 08.00' έως 09.00' με παρουσιαστή τον Ελευθέριο Μαρόγλου, ο παρουσιαστής σχολιάζει τρέχοντα θέματα, ενώ, στο δεύτερο ημίωρο, συνομιλεί τηλεφωνικά με ακροατές.

Στις 8.10' ο παρουσιαστής εύχεται στις μητέρες για τη γιορτή της μητέρας. Μετά αναφέρεται στο διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision σχολιάζοντας την νικήτρια Νέτα ισραηλινής καταγωγής. Επειδή η νικήτρια ήταν νέα, μελαχρινή και ευτραφής, τη συγκρίνει με την Ελληνίδα ηθοποιό Σοφία Βογιατζάκη (που φέρει επίσης παρόμοια χαρακτηριστικά). Συνομιλώντας με τον συμπαρουσιαστή, ακούγονται οι διάλογοι: «...η πρώτη, το Ισραήλ ήταν», «πλάκα με κάνεις; Δεν ήταν η Σοφία η Βογιατζάκη;», «όχι, η δίδυμη ισραηλινή αδελφή της., πανηγύριζες;», «ναι, λέω “μπράβο τη Βογιατζάκη, μπράβο "», «δεν ήταν δικό μας το κορίτσι», «πάντως βγαίνει κι ένα μήνυμα από τη Λευί (Λευί: όνομα του τρίτου γιου του Ιακώβ - στην Παλαιά Διαθήκη: Λευίτης είναι πρόσωπο που ανήκε στην εβραϊκή φυλή των Λευί που ήταν αρμόδια για τα λατρευτικά καθήκοντα των Ισραηλιτών), Βογιατζάκη πώς λέγεται τέλος πάντων αυτή που κέρδισε..., δεν την λένε Λευί; Βγαίνει κι ένα μήνυμα, αυτό που εσύ δεν κατάλαβες, τη διαφορετικότητα.», «τι ήταν η διαφορετικότητα, για πες», «χοντρή, αυτό, τίποτα άλλο».

Στη συνέχεια, ο παρουσιαστής σχολιάζει «.Λοιπόν, η Eurovision είναι μια γκέι κατάσταση., δηλαδή μαζεύονται οι γκέι από όλο τον κόσμο, κάνουνε μια συνάντηση και δεν τους έφτανε η Ευρώπη. γι’ αυτό ήρθαν και οι Αυστραλοί, γιατί συνειδητοποίησαν ότι κι εκεί υπάρχουν γκέι και καλά κάνουν και υπάρχουν, λογαριασμό δεν θα μας δώσουν οι άνθρωποι. Είναι μια γκέι κατάσταση λοιπόν, μαζεύονται, όλο αυτό το πράγμα γίνεται ένα πανηγύρι, περνάνε καλά τα παιδιά.Έτσι γίνεται, αυτή είναι η Eurovision. Αλλά δεν καταλαβαίνω γιατί τραγουδάν κιόλας. Θα μπορούσαν να μαζεύονται.να περνάν καλά, να κάνουν πάρτι, κάνουν πολύ ωραία πάρτι.και να τελειώνει. Δεν καταλαβαίνω το λόγο που τραγουδάνε, δεν καταλαβαίνω δηλαδή αυτή τη βλακεία του διαγωνισμού τραγουδιού.. .Θα μπορούσαν να ζωγραφίζουν ή θα μπορούσαν να πηδιούνται ρε παιδί μου όλη την ημέρα ο ένας με τον άλλον και ο καλύτερος, ο πιο καυλιάρης να παίρνει το βραβείο. Εγώ δεν καταλαβαίνω γιατί τραγουδούν. Αλλά τέλος πάντων... επαναλαμβάνω δικαίωμα τους είναι, καλά κάνουν και δεν με ενοχλεί καθόλου... Είναι η εκδίκηση της χοντρής... Κορίτσια φάτε, ορμάτε.,.πήγε η άλλη φέτες, κορμάρα, θεά με μηδέν λίπος... η Φουρέιρα που περπατά κι ακούγεται κράτσα-κράτσα το κόκαλα της... πήγε να τραγουδήσει μπροστά στο μεγαθήριο, την κατάπιε η δικιά μας η Βογιατζάκη. Κορίτσια τρώτε, δεν υπάρχει κανένα θέμα... ο λαός θέλει πιασίδι, τρώτε κορίτσια... Το έφαγε το κορμί πατριώτη η χοντρή! Το έφαγε! Μια χαψιά το έκανε.,.Εγώ ξέρεις ότι είχα μια συμμαθήτρια που είχε μεγαλύτερο μούσι από την Κοντσίτα (Κοντσίτα Βούρστ - αρχικό όνομα Τόμας Νόιβιρτ γνωστός ως drag περσόνα Κοντσίτα: νίκησε στο διαγωνισμό Eurovision 2014 στον οποίο εμφανίστηκε με μούσι, ενώ χρησιμοποιεί θηλυκές αντωνυμίες για να περιγράψει τον εαυτό του). Μετά ανακάλυψε το λέιζερ και δεν την αναγνωρίζαμε. Κορίτσια, θα τρώτε όσο θέλετε και μια μέρα πριν πάτε διακοπές, θα πάτε γυμναστήριο, όπως εγώ».

Περαιτέρω, από την παρακολούθηση και καταγραφή των πραγματικών περιστατικών και τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα εξής:

Στη διάρκεια της πρωινής ψυχαγωγικής ραδιοφωνικής εκπομπής της 14.5.2018, ο παρουσιαστής, αναφερόμενος στο διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision, σχολιάζει ότι είναι μια γκέι κατάσταση, μαζεύονται οι γκέι από όλο τον κόσμο, δεν καταλαβαίνει γιατί τραγουδούν, κάνουν ωραία πάρτι και περνούν καλά.

Ο παρουσιαστής διατυπώνει τη γνώμη ότι καλά κάνουν και υπάρχουν γκέι, δεν θα δώσουν λογαριασμό οι άνθρωποι, δικαίωμα τους είναι και ότι δεν τον ενοχλεί καθόλου η παρουσία τους.

Συνεχίζοντας σχετικά με το διαγωνισμό τραγουδιού, εκφράζει τη θέση ότι οι γκέι θα μπορούσαν να ζωγραφίζουν ή να «πηδιούνται» και ο καλύτερος, ο πιο «καυλιάρης» να παίρνει το βραβείο.

Επίσης σχολιάζει το βάρος της νικήτριας του διαγωνισμού της Eurovision συγκρίνοντας την με Ελληνίδα ηθοποιό.

Αντιπαραβάλλει αυτές τις γυναίκες με λεπτοκαμωμένη τραγουδίστρια που πήρε τη δεύτερη θέση στο διαγωνισμό τραγουδιού παροτρύνοντας τες να τρώνε ελεύθερα ότι θέλουν.

Τα ανωτέρω φανερώνουν την εκ μέρους του παρουσιαστή απαξίωση προς συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού και των σωματικών τους χαρακτηριστικών και δη κατά τρόπο που προσδίδει στην εκπομπή χαρακτήρα ακραίας ποιοτικής υποβάθμισης.

ΙΙΙ. Υπαγωγή

Ενόψει των ανωτέρω, κρίνεται ότι η εγκαλουμένη εταιρεία παραβίασε -εκ προθέσεως- τις αναφερόμενες στο νομικό μέρος της παρούσας διατάξεις, στοιχειοθετείται δε, υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες και με βάση τη συνολική εικόνα της εκπομπής, μόνον το αδίκημα της ποιοτικής υποβάθμισης προγράμματος, για τη θεμελίωση του οποίου συνεκτιμώνται και τα πραγματικά περιστατικά που συνιστούν το (απορροφώμενο) αδίκημα της δυσμενούς διάκρισης. Επομένως, πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλουμένη διοικητική κύρωση και δη εκείνη του προστίμου.

Με βάση δε τη βαρύτητα της παραβάσεως κρίνεται ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ

Δέχεται ότι η εγκαλουμένη τέλεσε -εκ προθέσεως- το αδίκημα της ποιοτικής υποβάθμισης προγράμματος, κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.

Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία «ΡΑΔΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΕ», ιδιοκτήτρια του ραδιοφωνικού σταθμού με τον διακριτικό τίτλο «ΡΑΔΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 94,5» Νομού Θεσσαλονίκης, τη διοικητική κύρωση του προστίμου των τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ. 

Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:

1.    Της εταιρείας ΡΑΔΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Α.Ε., που εδρεύει στο Νέο Ρύσιο Θεσσαλονίκης, στο 17ο χλμ Θεσσαλονίκης - Ν. Μουδανιών, με Α.Φ.Μ. 095384861, Δ.Ο.Υ. ΦΑΕ Θεσσαλονίκης.

2.    Του Ελευθερίου Μαρόγλου του Ιωάννη, κατοίκου Πανοράματος Θεσσαλονίκης, στην οδό Ελάτης 11, με ΑΦΜ 032682990, Δ.Ο.Υ. Δ' Θεσσαλονίκης, ως νομίμου εκπροσώπου του ραδιοφωνικού σταθμού.

Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 20η Δεκεμβρίου 2022 και δημοσιεύτηκε την 24η Ιανουαρίου 2023.

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ.                     H ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ       ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ

επιστροφή